Высокае. Палацава-паркавы ансамбль Сапегаў-Патоцкіх.

Мястэчка Высокае Камянецкага раёна вядома з 14 стагоддзя і належыла за сваю гісторыю розным гаспадарам. У 17 – 18 стагоддзях мястэчка належыла магнатам Сапегам, якія пабудавалі тут замак з палацам. На мяжы 18 – 19 стагоддзяў замак прыйшоў у заняпад.

 У пачатку 19 стагоддзя Пелагея Патоцкая будуе побач з замкавымі ўмацаваннямі сваю сядзібу з палацам у стылі класіцызму.

 Пелагея Роза Патоцкая (1775 – 1846) ў тыя часы лічылася свецкай львіцай на тэрыторыі Беларусі і Польшчы. Паходзіла са знатнага магнатцкага роду Патоцкіх. У першым шлюбе жонка мінскага губернскага маршалка Францішка Сапегі, якому нарадзіла адзінага сына Яўстафія Каятана Сапегу (1797 – 1860). Другі яе муж быў князь Павел Сапега. Патоцкая была мецэнаткай і мастацтваўзнаўцай. Уся тэрыторыя сядзібы Патоцкіх – Сапегаў займае плошчу 50 гектараў і пры будаўніцтве новага палаца з гаспадарчымі будынкамі парэшткі замкавых умацаванняў разам у мураванай уязной брамай увайшлі ў склад палацава – паркавага ансамбля.

Палац пабудаваны мураваны з сіметрычнай кампазіцыяй. Будынак аднапавярховы з двухпавярховай цэнтральнай часткай, які накрыты двухсхільным дахам. Галоўны ўваход аформлены чатырохкалонным порцікам дарычнага ордэра з трохвугольным франтонам. З адваротнага боку фасад у цэнтральнай частке вылучаны рызалітам, перад якім была тэраса для агляду панарамы. У палацы ўнутраная планіроўка карыдорнага тыпу. Пры ўваходзе быў шырокі вестыбюль, за якім была парадная зала з выхадам у парк. Парадны двор каля палаца акружалі два аднапавярховыя мураваныя флігелі. 

Парк каля палаца пачаў фарміравацца яшчэ ў эпоху Сапегаў у 17 стагоддзі і далейшае развіццё было пры Патоцкіх. Новы парк залажылі ў пачатку 19 стагоддзя ў пейзажным стылі. Напрыканцы 19 стагоддзя парк водным каналам быў падзелены на 2 часткі.

Уезд на тэрыторыю сядзібы быў аформлены ў выглядзе мураваных пілонаў з дэкаратыўнымі вазамі і каванымі варотамі на якіх былі вензеля і ініцыялы ўладальнікаў.

У часы СССР на тэрыторыі сядзібы былі пабудаваны жылыя дамы і школа з гаспадарчымі аб'ектамі, чым была парушана кампазіцыя помніка. У 1990 – я гады пачалася распрацоўка навукова – праектнай дакументацыі па рэстаўрацыі сядзібы Патоцкіх і мураванай брамы замка Сапегаў. Да нашага часу ў добрым стане захаваўся палац і адзін з флігеляў сядзібы. Таксама ёсць некалькі гаспадарчых пабудоў, аранжарэя і частка парка з прудам і водным каналам.

Ансамбль быў пабудаваны ў канцы 18 стагоддзя і стаў рэзідэнцыяй для сям'і Сапегаў, а затым Патоцкіх. У яго ўваходзілі каменны палац, два флігелі, Службовы корпус і пейзажны парк. Ён адлюстроўвае стыль класіцызму і барока, што робіць яго цікавым аб'ектам для вывучэння архітэктурнай гісторыі рэгіёну.

Комплекс уключаў у сябе палац, які адрозніваўся элегантнымі фасадамі і багатым унутраным убраннем. Парк, навакольны палац, быў спраектаваны ў ангельскім стылі і уключаў у сябе сажалкі, алеі і рэдкія віды дрэў, што стварала атмасферу адзіноты і гармоніі з прыродай. Недалёка ад замка быў закладзены фруктовы сад, адзін з самых вялікіх у той час. Па захаваных дадзеных, у 1794 годзе ў ім было 735 дрэў і кустоў вінаграду. Былі ў Сапегаў і аранжарэі, у якіх раслі цытрусавыя, дрэвы лаўра, Цісы, гранаты, іспанскі самшыт і кветкі. У каналах каля сцен замка разводзілі Карпаў, линей, карасёў і самоў.

Апошнім уладальнікам высокага З 1919 да 1939 года быў Якуб Патоцкі, якому яго маці Марыя Патоцкая перадала маёнтак разам з горадам. Графы Патоцкія былі вельмі багатымі людзьмі. Марыя Патоцкая на сваіх землях паспяхова займалася вытворчасцю сартавога насення збожжавых, караняплодаў і траў, рэалізоўваючы іх у Расійскай імперыі і за мяжой.

На сённяшні дзень ансамбль мае патрэбу ў рэстаўрацыі і захаванні, каб данесці яго гістарычную каштоўнасць для будучых пакаленняў. Доўгі час архітэктурны помнік прадавалі на аўкцыёне.  Уладальнік, які набыў сядзібу, не змог увасобіць свае планы ў жыццё і захаваць архітэктурную спадчыну.

Палацава-паркавы ансамбль Сапегаў-Патоцкіх з'яўляецца важным культурным і гістарычным помнікам, які прыцягвае турыстаў і даследчыкаў, якія цікавяцца гісторыяй Беларусі і архітэктурнай спадчынай. Гэты ансамбль служыць напамінам нашчадкам пра багатую гісторыю рэгіёна.