Гродна. Ніжняя царква 12 стагоддзя.

У горадзе Гродна на тэрыторыі Старога замка Стэфана Баторыя існуе цікавы гістарычны аб'ект - фрагмент Ніжняй царквы 12-га стагоддзя. Ніжняя царква лічыцца найстарэйшым хрысціянскім храмам у Гродне. З'яўляецца помнікам гродзенскай школы дойлідства.

          Руіны храма былі знойдзены падчас раскопак у перыяд Польскай дзяржавы ў 1932-1933 гадах. Кіраваў гэтымі раскопкамі Юзаф Ёдкоўскі (1890 – 1950) – заснавальнік Гродзенскага дзяржаўнага гісторыка-археалагічнага музея, нумізмат і археолаг, архітэктар. Падчас даследаванняў былі апублікаваныя дзве сцяны і падмуркі. Над помнікам быў узведзены драўляны павільён.

           Пасля вайны Савецкі археолаг Мікалай Варонін працягваў даследаванні Ніжняй царквы. Дакладнай даты пабудовы царквы не існуе. Адны даследчыкі лічаць, што помнік узведзены каля 1116 года. Іншыя - у 1128-1141 гадах. Каменны храм быў невялікі 18 на 11 метраў памерам. З шасцю слупамі і трыма нефамі. Фасады будынка былі ўпрыгожаны значна больш, чым палац князя. Падлогу ў царкве быў зроблены з зялёных, жоўтых і карычневых плітак, выкладзеных у шахматным парадку.

               Лічыцца, што храм быў знішчаны ад пажару падчас удару маланкі ў 1183 годзе. Пазней у 13 стагоддзі на месцы разбуранай царквы пабудавалі Замкавую капліцу, якую ведаюць як Верхняя царква.