Першамайск. Кальвінскі збор.

Пабудаваны ў другой палове 16 стагоддзя, Кальвінскі збор адносіцца да эпохі Рэнесансу. Кальвінскі храм набыў свой канчатковы выгляд дзякуючы працы італьянскага архітэктара Карла Спампані. Да былога збору дабудавалі дзве вежкі і ля ўваходу з'явілася Званіца. Менавіта ў васемнаццатым стагоддзі збудаванне набыло свой канчатковы выгляд.

Цыліндрычныя вежы фасада, шатровы дах, складаныя пілястры, арачныя вокны, вузкія шчыліны байніцы. У шаснаццатым стагоддзі кальвінізм не быў асабліва распаўсюджаны і нярэдка вернікам даводзілася абараняцца ад прадстаўнікоў больш традыцыйнай рэлігіі. Адсюль і вежы з двух бакоў ад уваходу, забяспечаныя байніцамі, праз якія можна было адстрэльвацца ў выпадку нападу. Тады здавалася, што паўтараметровыя сцены стануць надзейнай абаронай для склепа, уладкованага пад алтаром. 

Аднак, апошнім уладальнікам маёнтка прыйшлося жорстка расчаравацца ў гэтай ілюзіі. Князь Мікалай Радзівіл загінуў у 1914 годзе ва Усходняй Прусіі. Спадчынніка вялікага роду, героя некалькіх войнаў ўрачыста везлі ў сямейную пахавальню. Прах яго быў пахаваны ў склепе храма, але так і не знайшоў там свайго спачынку.

Пасля рэвалюцыі ў капліцы была абсталявана падстанцыя для створанага саўгаса. Падчас работ была знойдзена труна з парэшткамі князя і разрабаваны ўсе каштоўныя рэчы. Парэшткі князя проста пакінулі ў храме і зацэментавалі, а пры ўваходзе ўсталявалі чорную мармуровую шыльду: "Тут займеу апошняе заспакоенне сын зямлі беларускай - Мікалай Вацлаў Радзівіл". Шыльда была ўсталяваная ў 2014 годзе. 

У канцы сямідзесятых гадоў мінулага стагоддзя Кальвінскі збор прыйшлося абараняць групе навукоўцаў з Акадэміі навук. Старадаўняя пабудова апынулася пад пагрозай зносу. Толькі ў 1978 годзе будынак быў уключаны ў спіс дзяржаўных гісторыка-культурных каштоўнасцяў Беларусі. Усяго ў Беларусі захавалася тры падобныя гістарычныя помнікі-ва Уздзе, Смаргоні і Заслаўі). Захаваўся і крыж кальвінскага збору, які знайшлі ў смеццевай кучы. Цяпер яго аберагаюць на выпадак, калі раптам Кальвінскі збор будзе рэстаўравацца.

Жонка князя Магдалена Завіша памерла ў 1945 годзе ў Швейцарыі. Перад пахаваннем яе ў Мінску, прах на час быў размешчаны ў кальвінскім зборы.

На супрацьлеглым баку дарогі бачныя два характэрных класічных будынка з трохкутнымі порцікамі і калонамі. Гэта флігелі былой сядзібы. Цэнтральны палац маёнтка не захаваўся да нашых дзён. Сядзіба належала шляхетнаму роду Завішаў і была пабудавана ў XIX стагоддзі. Дом быў шыкоўным - з вялізнымі вокнамі, ляпнінай, багатым інтэр'ерам. Вакол сядзібы быў высаджаны парк, які часткова захаваўся і да нашых дзён. Гэта відаць па векавых дрэвах, размешчаных вакол. Захавалася і вялікая стайня.

У дадзены момант Кальвінскі збор выстаўлены на продаж для далейшай рэстаўрацыі. Тэрмін продажу-да канца 2024 года. Будзем з надзеяй сачыць за лёсам гэтага старадаўняга помніка!