Будслаў. Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі.

Гісторыя

Пачалася гісторыя касцёла, ды і ўсяго Будслава, у 1504 годзе. Тады вялікі князь Аляксандр Ягелончык выдзеліў буйны ўчастак зямлі над ракой Сэрвач для манахаў-бернардынцаў з Вільні. Тыя перабраліся на новае месца і заснавалі селішча. Жылі гэтыя перасяленцы ў так званых будах - драўляных дамах-буданах. Адсюль і пайшла назва самога Будслава.

Доўгі час храма ў бернардынцаў не было, але мелася капліца, пабудаваная ў канцы XVI стагоддзя. Дарэчы, падчас яе ўзвядзення адбыўся цуд - з'явілася Дзева Марыя з Дзіцяткам на руках. Чуткі пра гэта даляцелі да Вільні, Кракава і Ватыкана. І тады ў Буду пацягнуліся першыя пілігрымы. З часам вакол манастыра ўтварылася селішча багамольцаў. Пазней у капліцы размясцілася ікона Маці Божай – адзін з самых ушанаваных у Беларусі вобразаў, прывезены з Рыма ксяндзом Ізаакам Салакаем, а падарыў яе Папа Клеменс VII. У 1996 годзе Папа Рымскі Ян Павел II аб'явіў гэты абраз заступніцай Беларусі. Свята ў гонар святога абраза адзначаецца штогод 2 чэрвеня. У храм з'язджаюцца пілігрымы не толькі са ўсіх канцоў Беларусі, але і з іншых краін.

У 1633 г. пачалі будаваць першы касцёл з каменя па жаданні ваяводы Януша Кішкі і па праекце нямецкага архітэктара Андрэя Кромера. Да сярэдзіны наступнага стагоддзя пабудавалі будынак бернардынскага кляштара. А ў 1767 годзе заклалі новы мураваны храм. Стары каменны касцёл стаў яго бакавой капліцай. Там знаходзіцца ўнікальны алтар з карцінамі і 20 скульптурамі.

Новы касцёл у стылі позняга барока пабудаваў гвардыян манастыра Канстанцін Пэнс па праекце дойліда Іосіфа Фантаны (меркавана). У 1783 годзе храм урачыста быў асвечаны ў гонар Узнясення Дзевы Марыі. Пры кляштары існавалі музычная і духоўная школы, шпіталь. Была і свая бібліятэка са мноствам каштоўных выданняў. Частка іх сёння захоўваецца ў Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі.

У сярэдзіне ХІХ стагоддзя манастыр быў скасаваны, аднак касцёл працягваў дзейнічаць, і на працягу ўсёй гісторыі заставаўся каталіцкім храмам. Ёсць легенда, што ў Другую сусветную вайну яго хацелі ўзарваць, але гэтаму перашкодзілі жыхары Будслава. Яны акружылі храм і пачалі маліцца, і салдаты пашкадавалі будынак.

У 1993 годзе адбылася асабліва важная падзея. Папа рымскі прылічыў касцёл да так званых малых базілікаў. Гаворка ідзе не пра памеры ці архітэктурную форму, а пра духоўны статус у межах дыяцэзіі. Вялікіх базілік усяго чатыры (тры ў Рыме, адна - у Іерусаліме), а малых значных больш. У Беларусі такі высокі статус носяць усяго тры храмы: касцёл у Будславе, касцёл Святога Францішка Ксаверыя ў Гродне і сабор Узнясення Дзевы Марыі ў Пінску.

2021 г. у касцёле ўспыхнуў пажар. Ад агню абваліўся дах, моцна пацярпелі скляпенні і іншыя канструкцыі. На шчасце, абраз Маці Божай і алтар засталіся ў цэласці. Сродкі на аднаўленне храма збіралі ўсім светам, і зараз ён паспяхова адрэстаўраваны.

Архітэктура

Хаця касцёл у Будславе мае выразныя рысы барочнага стылю, яго архітэктура даволі незвычайная. Досыць звярнуць увагу на шырокі галоўны фасад. Дзве бакавыя вежы даволі далёка абароняць ад цэнтральнага нефа, з-за чаго і сам храм пры поглядзе спераду здаецца значна шырэйшым, чым ён ёсць. Галоўны фасад прыбрана аформлены чаргаваннем калон і пілястраў. Замест тыповага барочнага абцуга яго цэнтральную частку вянчае фігурны грэбень.

Іншая характэрная дэталь - трансепт, гэта значыць папярочная нава. Ён размешчаны даволі блізка да галоўнага фасада, тады як у большасці храмаў трансепт знаходзіцца бліжэй да алтарнай часткі. Апсіды ля касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі і зусім няма, што таксама вельмі незвычайна. Алтар проста размешчаны ў далёкім канцы нефа. А яшчэ ў храма ёсць купал над скрыжаваннем нефа і трансепта, але звонку яго не відаць, ён схаваны ў даху.

Унутранае ўбранне вытанчанае, але не настолькі пышнае, як у большасці барочных храмаў. У аздабленні пераважае белае святло, з-за чаго памяшканне выглядае светлым і прасторным. Цікава глядзяцца трохмерныя размалёўкі ў выглядзе карынфскіх калон.