Навагрудак. Касцёл Святога Міхаіла Арханёла.

У 1624 годзе ваявода Вялікага Княства Літоўскага Хрыстафор Хадкевіч распарадзіўся будаваць у Наваградку драўляны касцёл Святога Яцэка. Гэта ўвогуле радавая падзея мела далёка ідучыя наступствы, так як храм меркавалася зрабіць цэнтрам дамініканскага манастыра. Неўзабаве, па асабістым запрашэнні Хадкевіча, браты прыбылі.

Адзін з самых уплывовых манаскіх ордэнаў быў заснаваны 22 снежня 1216 годзе іспанскім каталіцкім прапаведнікам Дамінікам дэ Гусманам Гарсесам. Па задумцы, братэрства аб'ядноўвала свецкіх людзей абодвух полаў для барацьбы з ерэтыкамі, дасягнення маральнай дасканаласці, папулярызацыі Евангелля. Дэвіз ордэна: Laudare, Benedicere, Praedicare [усхваляць, дабраслаўляць, прапаведаваць]. Пазней сферы дзейнасці дапоўніліся місіянерствам і вывучэннем навук. Прынцып жабрацтва (абавязак адмовіцца ад маёмасці і жыць міласці) адмяніў папа Марцін V у 1425 годзе. Манастыры атрымалі магчымасць назапашваць багацця, і нямала ў гэтым атрымалі поспех. На дамініканскім штандары сабака з паходняй у зубах, адсюль Неафіцыйная назва - " Domini Canes "[»сабакі Гасподнія"]. Ордэн лічылі ледзь не галоўным інквізітарскім. Першы вялікі Інквізітар Іспаніі Томас дэ Торквемада і многія пасля яго былі дамініканцамі.

Драўляны касцёл Святога Яцэка ў Навагрудку хутка перабудавалі ў камені; побач з'явіліся брацкі корпус, стайня, свіран і школа (якую, дарэчы, пасля скончылі Ян Чачот і Адам Міцкевіч).

Храм прастаяў каля 100 гадоў, але ў 1751 годзе быў амаль цалкам знішчаны пажарам. Аднаўлялі яго без малога паўстагоддзя, пасля чаго пераасвяцілі ўжо ў гонар святога апекуна горада Архангела Міхаіла.

Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай, на падкантрольнай Расійскай імперыі тэрыторыі пастаянна ўспыхвалі паўстанні, не без падтрымкі каталіцкіх парафій. Пад падставай распаўсюджвання непажаданых вальнадумных настрояў, у 1832 годзе царскія ўлады зачынілі школу. Затым ліквідавалі манастыр. Касцёл Святога Міхаіла Арханёла стаў парафіяльным.

Па ўмовах Брэсцкага мірнага дагавора Навагрудчына апынулася на тэрыторыі Польшчы, дзе заставалася да верасня 1939 года. Палякі паспелі храм адрамантаваць і перавесці ў статус Кафедральнага сабора. Пасля заканчэння ВАВ будынак выкарыстоўвалі пад краму, мэблевы склад, збожжасховішчы. У 1992 годзе касцёл вернуты каталіцкай абшчыне горада. Пасля працяглай рэстаўрацыі пераасвячоны ў 1997 годзе.

Звонку касцёл — архітэктурна стрыманы (лічыцца, што гэта Віленскае барока, хутчэй позні класіцызм у тасканскім стылі); унутры прыбраны, напоўнены святлом, з 10-ю алтарамі і арганам. Мясцовым жыхарам удалося зберагчы каштоўныя іконы і царкоўнае начынне, таму ў інтэр'еры сустракаюцца аўтэнтычныя прадметы.

У падзямелле храма знаходзіцца крыпта XVII стагоддзя з мошчамі манахаў і буйных мецэнатаў. Гэта другая ў Рэспубліцы крыпта, даступная для наведвання пасля Нясвіжскай пахавальні Радзівілаў. Ва ўскрытых праёмах уладкавана экспазіцыя старадаўніх рэчаў, якія належалі касцёлу.