Полацк. Помнік героям Айчыннай вайны 1812 года

Галоўным мемарыялам у памяць аб Айчыннай вайне 1812 года стаў помнік 1-га класа, усталяваны 26 жніўня 1839 года на Барадзінскім полі. ПОМНІКІ 2 — га класа-капліцы, якія спалучалі ў сабе рысы праваслаўнага храма і абеліска, былі пастаўлены ў Смаленску 5 лістапада 1841 года, у Коўне 29 кастрычніка 1843 года, у Чырвоным у 1847 годзе, а ў Полацку — 26 жніўня 1850 года. Апошні запланаваны помнік па праекце Антоніа Адаміні, прысвечаны Айчыннай вайне 1812 года, быў адкрыты ў Клясціцах Віцебскай губерні ў жніўні 1857 года, ужо пасля смерці імператара Мікалая I.

Помнік Героям Айчыннай вайны 1812 года, адкрыты ў Полацку ў 1850 годзе па праекце Антоніа Адаміні, трохі адрозніваўся ад раней устаноўленых помнікаў з-за фінансавых цяжкасцяў у краіне, выкліканых напружаным палітычным становішчам у Еўропе, якая рыхтавалася да вайны з Расійскай імперыяй з-за супярэчнасцяў у Каўказска-Чарнаморскім рэгіёне. Па загадзе імператара Мікалая I, захаваўшы асноўную канцэпцыю помнікаў 2-га класа, стваральнікі Полацкага манумента былі вымушаныя значна скараціць колькасць пазалочаных дэкаратыўных элементаў, адмовіўшыся ад пазалочаных мячоў з вянком, барэльефаў «Воінская слава» і «стужак», якія прысутнічалі на помніках у Смаленску, Коўна, Малаяраслаўцы і чырвоным.

Гэты велічны манумент вышынёй больш за 23 метры і вагой больш за 220 тон меў па перыметры восем пазалочаных медалёў «Усёвідушчае вока Гасподняе». На цыліндры манумента ўстаноўлены восем парных калон з 16 дэкаратыўнымі капітэлямі. Зверху Калон узняты восем малых купалаў, на якіх устаноўлены пазалочаныя двухгаловыя арлы. Васьмігранную піраміду помніка вянчаў вялікі купал з шасціканцовым крыжам. Помнік быў акружаны агароджай з жалезных ланцугоў, падвешаных на 20 круглых чыгунных тумбах. На ўступе другога яруса, да верхняга боку карніза, была прыкручана чыгунная граната, знойдзеная пры капанні катлавана для падмурка.

Больш за 80 гадоў помнік Героям Айчыннай вайны 1812 года ўпрыгожваў Полацк і перажыў гады Першай сусветнай вайны. У 1930-х гадах гэты манумент, як і іншыя помнікі, пабудаваныя ў Расійскай імперыі па праекце Антоніа Адаміні, быў дэмантаваны для патрэб савецкай прамысловасці. Адзіным ацалелым у першапачатковым выглядзе помнікам застаўся манумент у Смаленску, які быў узяты за аснову для аднаўлення разбураных помнікаў у Полацку, Малаяраслаўцы і чырвоным.

У чэрвені 2006 года на трыццатай сесіі Парламенцкага сходу Саюзнай дзяржавы Расіі і Беларусі, якая праходзіла ў Полацку, было прынята рашэнне аб аднаўленні помнікаў айчыннай вайны 1812 года ў Полацку, Малаяраслаўцы і чырвоным. На аднаўленне Полацкага помніка было выдзелена больш за 44 мільёны расійскіх рублёў з бюджэту Саюзнай дзяржавы. Мясцовыя праекціроўшчыкі распрацавалі уніфікаваную праектна-каштарысную дакументацыю для ўсіх трох помнікаў. Усе тры помнікі былі адлітыя на Полацкім ліцейным заводзе»Тэхналіт". 21 мая 2010 года на плошчы Свабоды ў Полацку адбылася ўрачыстая цырымонія адкрыцця адноўленага помніка Героям Айчыннай вайны 1812 года.