Музей-сядзіба І. Я. Рэпіна «Здраўнёва»

Гісторыя сядзібы

Гісторыя сядзібы Здраўнёва пачалася дзіўна - з карціны «Запарожцы пішуць ліст турэцкаму султану». Рэпін набыў маёнтак пасля таго, як у 1891 годзе карціну купіў за 35 тыс. рублёў срэбрам сам Аляксандр III. Грошы па тых часах вялізныя, але і палатно маштабнае, ды і працаваў над ім мастак больш за 10 гадоў. Арыгінал карціны захоўваецца ў Рускім музеі ў Санкт-Пецярбургу, а копія, праўда моцна паменшаная - у былой спальні мастака, з якой і пачынаюцца ўсе экскурсіі па сядзібным доме.

Гісторыя назвы сядзібы таксама вартая ўвагі - прыехаўшы ў маі 1892 года ў Віцебск, Рэпін даведаўся, што за 15 км ад горада прадаецца сядзіба Сафіеўка, названая па імені тагачаснай уладальніцы - нейкай Соф'і Яцкевіч. Паселішча пад назвай Драўнёва (ці Драўнёва) існавала на гэтым месцы з 1785 года. Мясцовыя сяляне на пытанне "Адкуль яны?" так і адказвалі: «З Драўніева». З такога сугучча і ўзнікла назва рэпінскай сядзібы – Здраўнёва.

Каля дзесяці гадоў І. Я. Рэпін з сям'ёй адпачываў тут у цёплы час года, звычайна з траўня па верасень. 48-гадовы мастак пачаў уладкоўваць сельскі побыт на свой густ. Перш за ўсё ён перабудаваў дом, непадалёк выкапаў сажалку, пасадзіў ліпавую алею і заклаў яблыневы сад. Умацаваў бераг Заходняй Дзвіны і збудаваў тут прычал. Многія працы І. Я. Рэпін рабіў сам і часта працаваў нароўні з працоўнымі.

Знаходжанне ў тутэйшых мясцінах стала плённым часам заняткамі жывапісам. У Здраўнёве і яго наваколлях Рэпін стварыў больш за 40 карцін і малюнкаў, у тым ліку «Восеньскі букет», «Месячная ноч» «Дуэль», а таксама шматлікія эцюды і эскізы. У Рускім музеі Санкт-Пецярбурга захоўваецца палатно мастака «Беларус», для якога Рэпіну пазіраваў селянін Сідар Шаўроў, чые нашчадкі да гэтага часу жывуць непадалёк.

Лета 1904 года стала апошнім, калі І. Я. Рэпін прыехаў у сваю сядзібу на берагах Заходняй Дзвіны. Пазней тут адпачывалі яго першая жонка Вера Аляксееўна і дзеці - Вера, Надзея, Таццяна і Юры. У сядзібе памёр 90-гадовы бацька Рэпіна. У 1930 годзе Рэпіны прадалі сядзібу мясцовым сялянам на дровы. Да канца XX стагоддзі ад хаты захаваліся толькі фрагменты падмурка. У 1988 годзе па фатаграфіях і малюнках дом быў адноўлены, але ў 1995 годзе згарэў у пажары. У 2000 годзе сядзіба Здраўнёва была зноў адноўлена.

Музей

Музей створаны 11 жніўня 1988 г. па загадзе Міністра культуры БССР № 64 як філіял Віцебскага абласнога краязнаўчага музея. Знаходзіцца за 16 км на поўнач ад Віцебска на месцы былой сядзібы мастака Іллі Яфімавіча Рэпіна. На працягу 1892—1902 гг. Рэпін стварыў тут карціны “Восеньскі букет”, “Паляўнічы”, “Беларус”, “На Заходняй Дзвіне. Узыход Сонца», «Месячная ноч», «Паненкі на шпацыры сярод статка кароў», «На сонца» і інш.

Комплекс музея-сядзібы ўключае галоўны сядзібны дом, у якім працуе мемарыяльная экспазіцыя, дом кіраўніка (тут размясцілася адміністрацыя музея і выставачная зала), склеп, сажалка, частка ліпавай алеі. Плошча экспазіцыі музея 242 м2.

Мемарыяльная экспазіцыя складаецца з 6 залаў. У першым распавядаецца пра творчы і жыццёвы шлях І. Я. Рэпіна да набыцця Здраўнёва, пра гісторыю пакупкі і перабудовы маёнтка. У двух наступных раскрыта тэма знаходжання мастака і яго блізкіх на Віцебшчыне з 1892 па 1904 г.: знаёмства з прадстаўнікамі мясцовай інтэлігенцыі духавенства, сялянамі, госці сядзібы і адлюстраванне гэтага ў працах І. Я. Рэпіна. У чацвёртай зале адноўлены інтэр'ер гасцінай і прадстаўлены матэрыялы аб сям'і мастака. Экспазіцыя пятай залы размешчана ў майстэрні мастака і расказвае аб творчых пошуках і работах Рэпіна здраўнеўскага перыяду. Экспазіцыя шостай залы прысвечана знаходжанню ў Здраўнёве сям'і малодшай дачкі мастака Таццяны Ільінічныя Рэпінай-Язевай (з 1918 па 1930 г.) і гісторыі сядзібы ў наступны час.

У экспазіцыі прадстаўлены копіі фатаграфій, дакументаў, твораў І. Я. Рэпіна, кнігі, прадметы побыту канца XIX-XX ст., прадметы, знойдзеныя падчас раскопак на тэрыторыі сядзібы. Музей вядзе актыўную выставачную дзейнасць у супрацоўніцтве з музеямі і арганізацыямі Беларусі, Расіі, арганізуе этнаграфічныя святы, музычныя вечары.