Гісторыка-культурны музей-запаведнік "Заслаўе".

Заслаўе мае багатую гісторыю, якая налічвае больш за тысячу гадоў. Горад быў заснаваны ў 9-10 стагоддзях і адыгрываў важную ролю ў гісторыі Беларусі. Тут знаходзіліся важныя гандлёвыя шляхі і культурныя цэнтры.

У музей-запаведніку прадстаўлена ўнікальная тэрыторыя гістарычнага цэнтра старажытнага горада Заслаўя з захаванымі помнікамі архітэктуры і археалогіі 10-20 стагоддзяў і музейнымі аб'ектамі.

 Наведвальнікі могуць наведаць наступныя аб'екты музея-запаведніка: 

1. Музейна-выставачны комплекс

2. Этнаграфічны комплекс "Млын"

3. Дзіцячы музей міфалогіі і лесу

4. Музей-ДОТ

Тут можна ўбачыць такія помнікі археалогіі як гарадзішча "Замэчак" - умацаванае паселішча, пабудаванае ў канцы 10 стагоддзя кіеўскім князем Уладзімірам Святаслававічам і гарадзішча "Вал" - другая крэпасць, пабудаваная пасля таго, як людзі пакінулі "Замэчек" у 11 стагоддзі.

Таксама можна вывучыць помнікі архітэктуры з гістарычнай спадчынай: Спаса-Праабражэнскую царкву (былы кальвінскі збор) пабудовы канца 16 стагоддзя, Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Панны Марыі - помнік архітэктуры 2 паловы 18 стагоддзя ў стылі позняга барока і іншыя. Асобнай увагі заслугоўвае Рынкавая плошча, якая з'явілася ў 11-12 стагоддзях у месцы перасячэння дарог трох кірункаў: на Лагойск, Ракаў і Мінск. Доступ да помнікаў археалогіі з'яўляецца свабодным.

У этнаграфічным комплексе" Млын " можна ўбачыць паравы млын. Гэта адзіны паравы млын у Беларусі, які захаваўся на сваім гістарычным месцы. Таксама наведвальнікі маюць магчымасць даведацца пра побыт нашых продкаў і наведаць пабудовы канца 19-пачатку 20 стагоддзяў - млын, кузня і іншыя.

Экспазіцыя Дзіцячага музея міфалогіі і лесу прадстаўляе ўвазе наведвальнікаў вобразы беларускай міфалогіі, увасобленыя ў выцінанках майстрыха. Галерэя ўяўляе таямнічы лес, населены міфалагічнымі персанажамі: Балотнікам, русалкай, вячэрай царом, Лесавіком, лясным Дзядком.

Музей прапануе разнастайныя выставы, прысвечаныя гісторыі Заслаўя, яго культуры і традыцыям. Наведвальнікі могуць убачыць артэфакты, звязаныя з побытам і культурай мясцовых жыхароў, а таксама прадметы мастацтва.

Музей-запаведнік актыўна праводзіць розныя культурныя мерапрыемствы, уключаючы выставы, майстар-класы, лекцыі і фестывалі, што спрыяе папулярызацыі мясцовай культуры і прыцягненню турыстаў. 

Гісторыка-культурны музей — запаведнік Заслаўе-гэта не толькі месца для вывучэння гісторыі, але і цэнтр культурнага жыцця рэгіёна, які прыцягвае як мясцовых жыхароў, так і турыстаў. Вельмі цікавы аўтэнтычны комплекс з выдатнымі экспазіцыямі. Яго цікава наведваць менавіта з экскурсіяй. Асабліва цікава тут школьнікам!

У 1988 г. супрацоўнікамі толькі што створанага музея былі набыты першыя музейныя прадметы. Так пачаў фармавацца музейны фонд. На дадзены момант фонд гісторыка-культурнага музея-запаведніка "Заслаўе" налічвае 12282 адзінкі асноўнага і 4711 адзінкі навукова-дапаможнага фонду. У 1989 г. адбываліся найбольш значныя паступленні. Яны паслужылі базай для фармавання структуры фонду. Сёння музейны фонд складаецца з асноўнага фонду, навукова-дапаможнага і фонду часовых паступленняў. У сваю чаргу асноўны фонд дзеліцца на 22 калекцыі. Самай вялікай у фондах музея-запаведніка з'яўляецца калекцыя археалогіі. Яна налічвае больш за 3700 адзінак асноўнага фонду. У дадзеную калекцыю ўвайшлі галоўнай выявай прадметы, перададзеныя музею падчас правядзення археалагічных раскопак як у самім горадзе Заслаўі, так і ў яго наваколлях (раскопкі праводзіліся ў 1967-1986 гг.). Гэта разнастайныя фрагменты посуду Х-ХVIII ст., пліткі XVI-XVIII стст., жалезныя вырабы (нажы, цвікі, прылады працы, зброя), шыферныя прасніцы, фрагменты амфар, касцяныя вырабы (X-XII ст.), упрыгожванні (бранзалеты, пярсцёнкі, каралі, скроневыя кольцы) X-XI ст. і XII-XIV ст.

Другі па колькасці прадметаў і добра ўкамплектаванай з'яўляецца калекцыя ткацтва. У яе ўвайшлі прадметы, набытыя ў насельніцтва падчас экспедыцый у Брэсцкую, Віцебскую, Гродзенскую вобласці. Затым калекцыя папаўнялася прадметамі, якія бытавалі ў Заслаўі і яго наваколлях. У наш час колькасць прадметаў ткацтва ў фондах налічвае каля 1000 адзінак.

Калекцыя "Кераміка" налічвае больш за 700 прадметаў. Яна вылучаецца вялікай разнастайнасцю: гаршкі, збаны, банкі, глякі, міскі, макітры. Найбольш прадстаўлены Брэсцкая і Гродзенская вобласці, куды часцей за ўсё накіроўваліся першыя экспедыцыі. У нашы дні калекцыя папаўняецца прадметамі з Заслаўя. наваколляў.

Разнастайнай па тэматыцы сабраных прадметаў з'яўляецца калекцыя "Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва": габелены, мастацкія вырабы з саломы, дрэва, косці, рогі, каменя, фарфор, фаянс, мастацкая кераміка, шкло, цацкі.

Шырокую вядомасць набыла калекцыя размаляваных дываноў. Сёння музей валодае самай вялікай сярод беларускіх музеяў калекцыяй размаляваных дываноў - 130 адзінак.

У фондах музея-запаведніка ў калекцыях "Жывапіс" і "Графіка" захоўваюцца мастацкія творы В.П. Маркаўца, В.П. Сташчанюка, Г.Х. Вашчанкі і іншых мастакоў. На дадзены момант калекцыі налічваюць больш за 600 і 260 адзінак адпаведна.

Працэс камплектацыі фондаў гісторыка-культурнага музея-запаведніка "Заслаўе" працягваецца. Створаны новыя калекцыі: "Транспартныя сродкі і вупраж" і "Збор прадметаў з пажару Спаса-Праабражэнскай царквы".