Паставы. Свята-Мікалаеўскі сабор.

У гістарычных дакументах Свята-Мікалаеўская царква ўпершыню згадваецца ў інвентары сядзібы паставы за 1628 г. дакумент дае наступнае апісанне:»...на вуліцы, што ідзе да Зарэчча, царква пад тытулам Святога Мікалая з усім змесцівам...".

У 1815 г. гэтая драўляная царква згарэла ад ракеты, запушчанай вучнямі школы. Пасля пажару ўладальнік горада Канстанцін Тызенгаўз аддаў пад храм двухпавярховы каменны дом у заходняй частцы плошчы, дзе раней размяшчалася канцылярыя і суд.

З павелічэннем колькасці праваслаўнага насельніцтва, невялікі храм не мог ужо змясціць усіх жадаючых, патрабавалася пабудова новай царквы. Рашэнне пытання аб месцы будаўніцтва прыйшло нечакана. У 1886 г. паставы спасцігла няшчасце-выгарэла лепшая, цэнтральная частка мястэчка, менавіта тая, дзе знаходзілася ранейшая царква. Новая царква была пабудавана ў 1894 годзе на ахвяраванні вернікаў, а таксама графіні Марыі Пшаздзецкай (дачкі Канстанціна Тызенгаўза).

Сучаснікі адзначалі, што новая Пастаўская царква, як звонку, так і ўнутры, па трываласці і вытанчанасці аздаблення была самым велічным храмам у акрузе. Нездарма прыхаджане называлі яе саборам і казалі паміж сабой: «сёння я быў у саборы на абедні».

Архітэктурная структура царквы варта традыцыйнай чатырохчасткавай схеме: Званіца над бабінцам, трапезная, малітоўная зала з бакавымі прыдзеламі і апсіда з бакавымі рызніцамі. Кампазіцыя храма цэнтралізаваная вакол двух'яруснага кубападобнага аб'ёму, увянчанага пяцікупалем. Бакавыя прыдзелы і паўкруглая апсіда з рызніцамі фарміруюць крыжовую планіроўку. Да малітоўнай залы праз прамавугольную трапезную прымыкае шатровая званіца з галоўкай, а ўваход выкананы ў выглядзе ганка.

У дэкоры белакаменнага будынка выкарыстаны элементы старажытнарускага царкоўнага дойлідства: закамары, зубчастыя фрызы пад прафіляванымі карнізамі, килеобразные ліштва арачных вокнаў, абцугі і какошнікі, а таксама вокны ў выглядзе патройны аркады, падзеленай кароткімі калонамі-бочкамі.

Зала храма пакрытая цыліндрычным скляпеннем, праз арачны прасвет адкрываюцца хоры з балюстраднай агароджай. Інтэр'ер царквы ўпрыгожвае аднаярусны пазалочаны іканастас з цыбулепадобнымі купаламі па цэнтры і па баках, выкананы ў неарускім стылі.

Мастацкую каштоўнасць уяўляюць іконы з разабранага іканастаса:» прабацька Абрагам «(1866),» Мацвей і Павел«,» Пётр і Ян«,» Андрэй і Якаў«,» Юда з апосталам«,» Деисус«,» Спас«,» Маці Божая з Езусам«,» Архангел Гаўрыіл«,» Архангел Міхаіл «і» Тайная вячэра " (19-20 стст.). Над уваходам, шырокай аркай, адкрываюцца хоры з балюстраднай агароджай. Падлогу храма выкладзены керамічнай пліткай.