Гісторыка-археалагічны комплекс "Старажытны Тураў"

Тураў - адзін з найстаражытных гарадоў Беларусі і сталіца былога Тураўскага княства ў X-XIII стагоддзях. Упершыню горад згаданы ў 980 годзе ў «Аповесці мінулых гадоў»: « Гэты Рагвалод перайшоў з-за мор'я і трымаў уладу сваю ў Полацку. А Тур трымаў уладу ў Тураве, ад яго ж і тураўцы празваліся ». Горад быў заснаваны на месцы зліцця рэк Язды і Струмені, прытокаў Прыпяці, якая, у сваю чаргу, упадае ў Дняпро, які вядзе да Чорнага мора. Такое геаграфічнае становішча спрыяла развіццю горада, бо праз яго праходзіў адзін з варыянтаў гандлёвага шляху "з варагаў у грэкі". Тураў складаўся з умацаванага дзядзінца і вакольнага горада.

У XI стагоддзі горад стаў адным з цэнтраў хрысціянства. Тады ж тут было створана " Тураўскае евангелле " - самая старажытная кніга, створаная на тэрыторыі сучаснай Беларусі. У перыяд росквіту Тураўскага княства, як мяркуецца, у 50-70-я гады 12-га стагоддзя, быў пабудаваны кафедральны сабор. Мяркуючы па плошчы - адзін з самых вялікіх на тэрыторыі Тураўскага, Полацкага і Смаленскага княстваў. Нажаль, ні ў якіх гістарычных крыніцах апісання манументальнага збудавання няма. Што робіць немагчымым яго рэканструкцыю нават на паперы. А вось дата "падзення" храма ў адным з летапісаў пазначана дакладна. Нягледзячы на сваю веліч, праслужыў храм нядоўга і быў разбураны 3 мая 1230 года па новым летазлічэнні. Яго рэшткі знойдзены падчас раскопак у пачатку 1960-х гадоў. Спачатку разглядаліся версіі аб датычнасці мангола-татарскіх заваёўнікаў або пажары. Але "перамагло" ва ўсіх сэнсах - землятрус. На тураўскай зямлі яны апісваліся ўжо ў 12-13 стагоддзях - у асноўным як нязначныя. Аднак таму, якое "знесла" храм, зыходзячы з характару разбурэнняў, сейсмолагі паставілі не менш за 8 балаў. Фатальную ролю магла адыграць і выяўленая ненадзейнасць падмурка.

Комплекс «Старажытны Тураў» уяўляе сабой вялікую пляцоўку з рэшткамі падмурка старадаўняга храма, накрытую шкляным купалам. Выяўлены пры раскопках на гарадзішчы храм з'яўляецца самым буйным манументальным збудаваннем на тэрыторыі заходніх земляў Старажытнай Русі. Мае даўжыню 29,3 м, шырыню - 17,9 м. Унутры і па-за храмам падчас раскопак у XX стагоддзі выяўлены пахаванні ў каменных саркафагах. У рамках экспазіцыі гледачам прадстаўлены розныя гістарычныя і археалагічныя аб'екты:

· макет старажытнага Турава;

· бытавыя прадметы – гліняны посуд, жорны і іншыя рамесныя вырабы;

· старадаўняе зброю;

· элементы ўпрыгожванняў;

· прылады працы;

· рэшткі знойдзенага гарадзішча.