Брэст. Археалагічны музей "Бярэсце".

Археалагічны музей "Бярэсце" - адзіны ў свеце музей сярэднявечнага ўсходнеславянскага горада, размешчаны на месцы дзядзінца старажытнага Бярэсця.

У ХХ ст. было шмат спробаў выявіць першапачатковае месцазнаходжанне горада, але толькі ў 1968 г. яны ўвянчаліся поспехам. З 1969 да 1981 гг. пад кіраўніцтвам доктара гістарычных навук, прафесара Лысенкі Пятра Фёдаравіча праводзіліся раскопкі, у выніку якіх было выяўлена больш за 220 драўляных пабудоў XI-XIII стст., тры вулічныя маставыя, частаколы, шматлікія прадметы матэрыяльнай культуры таго часу. Была выкрытая плошча больш за 1800 м².

18 студзеня 1972 г. Савет Міністраў БССР прыняў рашэнне аб стварэнні музея «Бярэсце» і будаўніцтве спецыяльнага павільёна. Павільён плошчай 40 x 60 м пабудаваны з бетону, шкла, анадаванага алюмінія і ўяўляе сабой двухсхільнае перакрыцце са светлавым ліхтаром па цэнтры. Яго абрысы нагадваюць старажытнае жыллё і адначасова пласты зямлі, якія раскрываюць старажытны горад.

2 сакавіка 1982 г. Археалагічны музей "Бярэсце" быў адкрыты для наведвальнікаў. У цэнтры павільёна - раскоп, які займае плошчу 1118 м ². На глыбіні 4 м знаходзіцца частка рамеснага квартала – 28 драўляных жылых і гаспадарчых пабудоў XIII ст., дзве вулічныя маставыя, частакол, рэшткі глінабітных печаў. Дзякуючы гидроизолирующим асаблівасцям глебы і магутнаму культурнаму пласту да 7 м, кісларод практычна не пранікаў углыб. Гэта стварыла спрыяльныя ўмовы для захаванасці артэфактаў. Многія пабудовы захаваліся на 5-9 вянкоў, а некаторыя нават на 12, што з'яўляецца вялікай рэдкасцю. Раскопкі выявілі арыгінальную планіроўку старажытнага Бярэсця. Жыллё прымыкалі да вуліц глухімі сценамі, ставіліся ў 3-4 шэрагу паміж вуліцамі на адлегласці 0,4-0,6 м адзін ад аднаго. Пабудовы ўяўляюць сабой аднакамерныя, наземныя збудаванні квадратнай формы. Асноўным будаўнічым матэрыялам для іх было бярвенне іглічнай пароды. Падмуркам служылі падшэўкі пад куты дамоў ці рэшткі папярэдніх пабудоў.

Падчас археалагічных работ было знойдзена звыш 43 тысяч артэфактаў. З іх, 66% - фрагменты керамікі, 21,5% - астэалагічная калекцыя, 12,5% - індывідуальныя знаходкі. Найбольш цікавыя і добра захаваныя прадметы прадстаўлены ў музеі: калекцыі металічных замкаў і ключоў, нажніц, нажоў, прадметаў узбраення, земляробчых прылад працы, шкляных і металічных бранзалетаў, драўлянага посуду, грабянёў, дзіцячых цацак, лыжак, фрагментаў ваўняных тканін, скураной абутку таксама некаторыя дэталі механізмаў – масларобнага жома, нажной ступы, матавіла, ручнога млына, ільномялкі, ткацкага станка. Унікальнымі знаходкамі з'яўляюцца шахматная фігурка караля і самшытавы грэбень з выразанымі 13 літарамі кірыліцы, якім прысвоены статус гісторыка-культурнай каштоўнасці катэгорыі "1".