Полацк. Барысаў камень.

Барысаў камень уяўляе сабой велізарны валун з акружнасцю каля васьмі метраў. На яго паверхні выразаны шасціканцовы крыж даўжынёй больш за паўтары метраў, а таксама надпісы «ХС Ніка» і «Госпадзе дапамажы рабу Свайму Барысу».

Існуе мноства інтэрпрэтацый надпісаў на камені. Некаторыя даследчыкі лічаць, што, прыняўшы хрысціянства, жыхары Полацка працягвалі прытрымлівацца паганскіх звычаяў і пакланяліся каменю, што магло заахвоціць князя Барыса высячы на ім крыж і надпіс. Іншыя звязваюць камень з ваеннымі дзеяннямі Барыса Усяслававіча, а трэція — з галоднымі гадамі 1127-1128.

Раней лічылася, што Барысаў камень у Полацку - адзіны захаваны ў Беларусі, аднак цяпер вядома пра чатыры такія камяні. Адзін з іх знаходзіцца ў вёсцы Друя Браслаўскага раёна, другі — у музеі-запаведніку «Каломенскае» ў Маскве, трэці — у вёсцы Камена Мінскай вобласці, а чацвёрты — у Полацку.

Барысаў камень акружаны мноствам легенд і міфаў. Некаторыя вераць у яго гаючыя ўласцівасці, іншыя — у тое, што ён выконвае жаданні. Мясцовыя жыхары і турысты часта прыходзяць да каменя, загадваюць жаданні і прыкладваюцца да яго, адчуваючы сувязь са старажытным Полацкам. Хоць эфектыўнасць гэтых рытуалаў застаецца пад пытаннем, факт застаецца фактам: дотык да Барысава каменя стварае асаблівую атмасферу і адчуванне сувязі з гісторыяй.

У Беларусі ёсць унікальная група помнікаў мінулага, вядомая як Барысавы камяні. Яны ўяўляюць сабой велізарныя валуны, часам дасягаюць некалькіх метраў у вышыню, на якіх выбітыя крыжы і розныя надпісы. Гэтыя камяні атрымалі сваю назву ў гонар полацкага князя Барыса, які кіраваў у 12-га стагоддзі, чыё імя выбіта на большасці з іх. Барысавы камяні заўсёды прыцягвалі ўвагу людзей.

Паходжанне гэтых надпісаў дагэтуль выклікае спрэчкі сярод айчынных і замежных гісторыкаў. Адны звязваюць іх з паганствам: жыхары Полацка прыносілі валунам шчодрыя дары, молячыся аб урадлівасці і хлебе надзённым. У тыя часы горадам кіраваў сын Усяслава Чарадзея, князь Барыс, які загадаў высячы на камені крыж з надпісам, каб далучыць палачан да хрысціянства. Паводле падання, за гэта дзеянне на князя разгневаліся паганскія багі і пакаралі Полацк жахлівым голадам. Іншыя лічаць, што надпісы з'яўляюцца знакам асаблівай павагі да князя Барыса і яго ваенным заслугам.

Захавалася ўсяго чатыры Барысавых каменя, адзін з якіх у 1888 годзе быў вывезены ў Расію і цяпер знаходзіцца ў музеі-запаведніку Каломенскае. У Беларусі засталося тры такія камяні, але самы вядомы з іх знаходзіцца ў Полацку. Каля яго часта можна сустрэць турыстаў і паломнікаў, якія фатаграфуюцца з ім, датыкаюцца да яго, загадваюць жаданні і просяць аб дапамозе, верачы ў яго цудатворныя і гаючыя ўласцівасці.