Варонча. Сядзіба

Упершыню Варонча ўпамінаецца ў пісьмовых крыніцах у 17 стагоддзі ў часы Вялікага Княства Літоўскага. Мястэчка ўваходзіла ў склад Навагрудскага павета. З 1666 года мястэчкам валодаў ваявода брэсцкі Стэфан Курча.

У пачатку 18 стагоддзя новым гаспадаром Варончы стаў Казімір Ігнацій Несялоўскі, а потым яго пляменнік Юзаф Несялоўскі. Сядзіба была пабудавана ў 1780 - х гадах апошнім навагрудскім ваяводай Юзафам Несялоўскім. Было ўзведзена два палацы і два бакавыя флігеля, бровар, скарбніца, гаспадарчыя пабудовы і парк. У склад архітэктурнага комплексу сядзібы ўваходзіў каталіцкі касцёл Святой Ганны. Касцёл узведзены ў стылі класіцызму на мяжы 18 – 19 стагоддзяў. У храме ёсць крыпта з пахаваннямі Несялоўскіх і Верашчакаў.

Палац быў драўляны аднапавярховы, прамавугольны ў плане пабудаваны ў стылі барока і класіцызму.  Накрыты высокім мансардавым дахам, пакрыты гонтам. У палацы было каля 20 пакояў, якія мелі багатыя інтэр'еры з прыгожай мэбелью, карцінамі, зброяй і бібліятэкай. Пад домам меліся цэлыя лабірынты скляпенняў, якія, верагода засталіся, мабыць, ад старажытнага замка.

 Пасля Несялоўскіх у сядзібе былі розныя яшчэ гаспадары: Кабылінскія, Мержаеўскія і Любанскія. Мержаеўскаму Антону сядзібу прадалі ў 1844 годзе. Яго дачка Ізабэла выйшла замуж за Аляксандра Любанскага (1863 – 1932). Напрыканцы 19 стагоддзя мураваны палац быў перабудаваны пад бровар, які захаваўся да нашага часу.

Любанскія тут былі ўжо апошнімі гаспадарамі да 1939 года. Палац быў згішчаны ў час вайны ў 1943 годзе. Да нашага часу захаваўся касцёл Святой Ганны, бровар, фрагмент парку з «дубам Адамі Міцкевіча». Паводле легенды пад гэтым дубам геніяльны Паэт любіў пісаць свае творы. Дуба ўжо няма, а захаваўся толькі пень ад гістарычнага дрэва. А. Міцкевіч упамінаў у сваім геніяльным творы «Пан Тадэауш» гаспадара сядзібы Несялоўскага.

У парку і ў мястэчку засталіся парэшткі некалькіх мураваных гаспадарчых пабудоў.