Віцебск. Будынак жаночага епархіяльнага вучылішча.

У 1902 годзе ў Віцебску, на духавой гары, узвялі будынак жаночага духоўнага вучылішча, размясціўшы яго непадалёк ад страчанай цяпер царквы Святога Духа. Архітэктары А. Паўлоўскі і П. Вінаградаў спраектавалі стрыманы, але хупавы комплекс, гарманічна ўпісаўся ў гістарычную сераду горада.

Вучылішча, заснаванае ў 1864 годзе, падавала дочкам святароў магчымасць атрымаць сярэднюю адукацыю і падрыхтавацца да жыцця. Акрамя традыцыйных прадметаў, такіх як гісторыя, арыфметыка, геаграфія і Закон Божы, выхаванкі вывучалі царкоўныя спевы, чыстапісанне, рукадзелле, а таксама набывалі навыкі вядзення гаспадаркі: працавалі ў садзе, даглядалі за жывёламі, вывучалі асновы выхавання і медыцыны.

Лёс будынка адлюстроўвае гісторыю многіх устаноў таго часу. У розныя гады тут размяшчаліся: ваенны шпіталь (падчас Першай сусветнай вайны), штаб Віцебскай авіябрыгады (у 1920-я – 1930-я гады), а ў савецкі перыяд і па цяперашні час – Віцебскі абласны выканаўчы камітэт. Нягледзячы на змену функцый, архітэктурнае аблічча будынка ў асноўным захавалася.

Будынак вучылішча адрозніваецца строгай сіметрыяй і манументальнасцю. Фасад упрыгожаны балконам актавай залы, якія абапіраюцца на чатыры калоны. У цокальным паверсе размяшчалася сталовая, на першым і другім – навучальныя класы, а на верхнім – спальні выхаванак. Першапачаткова вучылішча было трохкласным з шасцігадовым тэрмінам навучання, а ў 1868 годзе атрымала статус епархіяльнага жаночага вучылішча, што пашырыла праграму навучання. Пасля, пад заступніцтвам імператрыц Марыі Аляксандраўны і Марыі Фёдараўны, было адкрыта сёмае педагагічнае аддзяленне, якое давала выпускніцам права выкладаць на хаце.

Сёння гэты прыгожы гістарычны будынак прыцягвае погляды турыстаў і вельмі добра падкрэслівае дух Віцебска.

Падчас прагулкі па гістарычным цэнтры Віцебска і наведвання амфітэатра, можна ўзысці на гару, дзе да нашага часу захаваўся помнік архітэктуры рэспубліканскага значэння – будынак былога жаночага епархіяльнага вучылішча.

Гэты будынак быў пабудаваны спецыяльна для гэтай установы ў 1901 – 1902 гадах. Грамадзянскі інжынер Аляксандр Паўлоўскі зрабіў праект галоўнага корпуса. А праект дапаможных памяшканняў выканаў інжынер Пётр Вінаградаў. Калісьці на гэтым месцы быў манастыр і царква Святога Духа. Галоўны корпус быў злучаны з царквой закрытай галерэяй.

У часы Першай сусветнай вайны ў будынках вучылішча быў размешчаны ваенны шпіталь. А ў савецкія гады пасля рэвалюцыі тут знаходзіўся штаб авіябрыгады. Пасля вайны ў 1940–х гадах Віцебскі філіял Інстытута "Белдзяржпраект" распрацаваў праект рэканструкцыі будынка жаночага вучылішча, пры гэтым дэкор галоўнага фасада быў захаваны. У 1970-я гады была зроблена прыбудова да асноўнага корпуса і пабудавана вежа з гадзіннікам на месцы былой царквы Святога Духа.

Будынак каменны, трохпавярховы Е-падобны ў плане. Галоўны фасад вучылішча вылучаны цэнтральным рызалітам, на якім ёсць балкон актавай залы на другім паверсе. Балкон падтрымлівае 4 слупа. У інтэр'еры планіроўка галерэйная. На першым і другім паверсе былі навучальныя класы, а на трэцім паверсе – спальныя пакоі. Цокаль быў прыстасаваны пад сталовую і кухню.

Зараз у помніку архітэктуры знаходзіцца Віцебскі абласны выканаўчы камітэт.