Велікарыта. Парк пры сядзібе Траякуравых – Ляшчынскіх

Мястэчка Велікарыта знаходзіца на трасе паміж Брэстам і Маларытай. Ёсць тут невялікая рачулка з прыгожай назвай Рыта. Упершыню Велікарыта ўпамінаецца ў 16 стагоддзі і ўваходзіла ў склад Брэсцкага ваяводства. У пачатку 18 стагоддзя гаспадарамі маёнтка быў род Блюмскіх. Кароль Рэчы Паспалітай Аўгуст ІІІ пацвердзіў прывілей на валоданне маёнткам Велікарута Соф'і і Яну Блюмскім у 1724 і 1758 гадах. У 19 стагоддзі маёнтак быў далучаны да маёнтка Рудка, якім валодалі Ягміны. Зытым маёнак быў набыты прадстаўнікамі роду Кончынаў, якія пабудавалі новы палац і зрабілі рэканструкцыю старога пейзажнага парка. У пачатку 20 стагоддзя маёнткам валодалі Ліпчыцы і Ляшчынскія.

 Пасля Рыжскага міру 1921 года Ляшчынскія прыехалі ў Велікаруту і гаспадарылі тут да прыходу савецкай улады ў 1939 года. Уладзімір Ляшчынскі, ажаніўся з княгіняй Траякуравай і таксама атрымаў тытул князя і падвоенае прозвішча Траякураў – Ляшчынскі. У ніх нарадзілася двое дзяцей: сын і дачка. Некаторыя з іх сям'і былі пахаваныя на ўскрайку маёнтка. Гаспадарскі будынак згарэў у час вайны. Да нашага часу захаваўся парк былой сядзібы.

Сядзібна – паркавы ансамбль знаходзіўся на беразе ракі Рыта ў паўднёвай частке. Гаспадарскі палац быў драўляны будынак, які быў у плане выцягнуты прамавугольнік. Дом быў накрыты двухсхільным жалезным дахам. У палацы было 14 пакояў: бібліятэка, кабінет, спальня і іншыя. Каля палаца знаходзіцца пейзажны парк плошчай каля 5 гектараў. Пасля вайны мясцовыя жыхары часткова парк вырубілі на гаспадарскія патрэбы. На ўскрайку парку былі гаспадарчыя пабудовы маёнтка і магілы сям'і Траякуравых. Некаторыя дрэвы ў парку дасягаюць 200 – сот гадовага ўзросту. Парк мае статус помніка прыроды.