Усава. Пагранзастава лейтэнанта В. Усава.

Віктар Міхайлавіч Усаў нарадзіўся ў 1916 годзе. Пасля заканчэння сярэдняй школы ён атрымаў спецыяльнасць электрыка ў Запарожскім вучылішчы. У 1937 годзе будучы лейтэнант быў прызваны ў армію і па рашэнні прызыўной камісіі накіраваны ў пагранічныя войскі. Скончыўшы Харкаўскае ваеннае вучылішча, ён стаў камандзірам трэцяй пагранічнай заставы 86-га жнівеньскага пагранічнага атрада, які ўваходзіў у склад Беларускай пагранічнай акругі.

22 чэрвеня 1941 года застава пад яго камандаваннем прыняла першы і апошні бой. Сярод ночы пачуўся выбух, і памежнікі занялі абарону ў траншэях. Лейтэнант Усаў, маючы ў распараджэнні каля 30 байцоў, падзяліў іх на тры групы і ўзначаліў абарону першай лініі. Нягледзячы на колькасную перавагу праціўніка, памежнікі больш за шэсць гадзін стрымлівалі атакі, але сілы раставалі, а боепрыпасы заканчваліся. Калі з'явіліся варожыя танкі, якія атачылі заставу, лёс абаронцаў была прадвызначаная. У крытычны момант Вусаў узяў снайперскую вінтоўку і адкрыў агонь па надыходзячым немцам.

У той дзень асабісты склад заставы здзейсніў беспрэцэдэнтны подзвіг, адбіўшы тры артылерыйскіх абстрэлу і сем нападаў праўзыходных сіл праціўніка. Бой быў жорсткім: фашысты, не здолеўшы зламаць супраціў, ўжылі мінамёты, артылерыю і танкі. Памежнікі змагаліся да канца, а іх камандзір загінуў на камандным пункце, у 10-15 метрах ад казармы, з вінтоўкай у руках.

Цела героя знайшлі толькі праз 10 гадоў пасля вайны ў засыпаным акопе. У 1965 годзе Віктару Усаву пасмяротна прысвоілі званне Героя Савецкага Саюза. Яго імя навечна занесена ў спісы асабовага складу заставы, якая сёння носіць яго імя. У 1958 годзе застава Заходняй акругі была перайменавана ў яго гонар, а ў 1964 годзе вёска Вулька-Доргунская стала называцца Усава. На тэрыторыі заставы ўсталяваны помнік памежнікам, а ў будынку адкрыты музей з сапраўднымі экспанатамі, знойдзенымі на месцы бою. Да гэтага часу ў ваколіцах можна знайсці сляды бітваў: праржавелыя патроны і аскепкі.

Застава Усава, размешчаная на стыку межаў Беларусі, Літвы і Польшчы, захавалася з даваенных часоў. Тут знаходзяцца брацкая магіла і музей, прысвечаны падзеям 1941 года. Наведванне заставы патрабуе спецыяльнага дазволу, які можна атрымаць у пагранатрадзе Гродна. Месца, дзе размяшчалася трэцяя застава, — былы манастыр Юзэфатава, за 1,5 км ад Усава, — уключана ў турыстычныя маршруты, такія як «Гродна – Застава Усава – Аўгустоўскі канал – Гродна».

Вёска Новікі, як і бліжэйшыя Усава і Сапоцкін, адыграла важную ролю ў стрымліванні ворага ў першыя дні вайны. Атрад Усава, які налічваў усяго 36 байцоў, 10 гадзін стрымліваў націск праўзыходных сіл праціўніка, нанёсшы яму значны ўрон. Камандзір, атрымаўшы пяць раненняў, працягваў кіраваць абаронай да апошняга моманту. Яго гібель у траншэі перад заставай стала сімвалам мужнасці і стойкасці. На месцы бою ўсталяваны мемарыяльны крыж і брацкая магіла.