Смілавічы. Татарская Слабада. Мячэць.

Каля 40 000 татараў запрасіў у 1397 годзе вялікі князь Вітаўт, каб ахоўваць межы Вялікага Княства Літоўскага, бо татары лічыліся ўмелымі і адважнымі ваярамі. Князі былі задаволеныя новымі слугамі і шчодра дарылі ім зямлі, высокія званні і ганаровыя тытулы. У некаторых дамах смілавіцкіх татараў і сёння можна ўбачыць дваранскія гербы на сценах іх дома.

У 1856 годзе смілавіцкія татары атрымалі дазвол на будаўніцтва мячэці па просьбе мясцовага імама Палтаржыцкага. Участак пад будаўніцтва падарылі "на вечны час" мясцовыя землеўладальнікі Паўліна і Ерасціна Манюшка.

У 1930 г. мячэць была знішчана, а 18 кастрычніка 1996 г. адбылося адкрыццё новага будынка мячэці. Грошы на яе рэканструкцыю ахвяравала сястра Нурыя з Кувейта, а таксама мясцовыя мусульмане. Створана новая мячэць была намаганнямі Ібрагіма Барысавіча Канапацкага, выхадца са Смілавічаў, вядомага грамадскага і навуковага дзеяча, былога намесніка муфтыя мусульман Беларусі, а таксама ўтворанага ў 1994 годзе рэлігійнага аб'яднання мусульман Беларусі.

Будынак пабудаваны з белай цэглы, вянчае купал з паўмесяцам. На сценах мячэці напісаны цытаты з Карана на арабскай мове, а падлога храма засланы чырвонымі дыванамі, на якіх сядзяць падчас службы.

Сучасная Татарская абшчына ў Смілавічах налічвае больш за 100 сем'яў. У мячэці ёсць унікальныя кетабы - кнігі, напісаныя арабскай вяззю, але на зразумелай мясцовым татарам беларускай мове, створаныя яшчэ ў часы Вялікага Княства Літоўскага. У некаторых мусульманскіх дамах іх і цяпер перапісваюць.

У Татарскай слабадзе захаваліся традыцыі і культура татарскіх перасяленцаў, многія іх традыцыі, асабліва кулінарныя, ужо перанялі многія іх суседзі-беларусы. Ёсць сярод татарскіх сем'яў і змешаныя сем'і. Яшчэ ў пачатку XX стагоддзя татарам не дазвалялася ажаніцца на людзях іншай веры або нацыянальнасці. А вось сёння ў Смілавічах жыве не адна Інтэрнацыянальная сям'я.

Жыццё ў Беларусі прымушае татараў перагледзець некаторыя свае нацыянальныя звычаі. Так, мясцовыя мусульманкі не гатовыя дзяліць свайго мужа з іншымі жонкамі. Татары гавораць на рускай і беларускай мовах, носяць такую ж вопратку як беларусы, называюць сваіх дзяцей славянскімі імёнамі і мала чым адрозніваюцца ад нашых землякоў. Праўда, свініну не ядуць і алкаголь не п'юць. Цюркскае (татарскае) паходжанне мае на сёння каля 50 беларускіх слоў.

На сённяшні дзень у Беларусі вядома восем мячэцяў, і адна з іх у Смілавічах. Вельмі нязвыкла бачыць сярод нашых беларускіх драўляных дамоў будынак з белай цэглы з купалам, увянчаным паўмесяцам. Наяўнасць Татарскай Слабады і мячэці ў беларускім горадзе сведчыць аб добрым і гасцінным нораве нашага беларускага народа.