Нясвіж. Ратуша.

Першая графічная выява будынка нясвіжскай ратушы дайшла да нас на гравюры Томаша Макоўскага (каля 1604 г.). Старадаўняя гравюра сведчыць, што на вежы размяшчаліся гарадскі гадзіннік і назіральная пляцоўка. Будынак магістрата, узведзены на сродкі і сіламі гараджан, на працягу некалькіх стагоддзяў быў для кожнага члена гарадской абшчыны галоўнай інстанцыяй для вырашэння надзённых пытанняў. Пабудавана Ратуша была ў 1596 годзе, некаторыя даследчыкі прыпісваюць аўтарства архітэктурнага праекта Джавані Бернардоні, стваральніку Нясвіжскага фарнага касцёла.

У такім жа стылі ў Нясвіжы пабудаваны і гандлёвыя рады, якія складаюцца з шматлікіх вочак-крам. У XVII ст. налічвалася 52 каменныя крамы. Паміж імі і будынкам Ратушы раней былі праезды, якія зачыняліся масіўнымі варотамі. У "магдэбургскі перыяд" (канец ХVІ ст. - 1836 г.) на першым паверсе нясвіжскай ратушы знаходзіліся гандлёвыя крамы, гарадская вагавая, вартаўнічая, склад зброі для гараджан на выпадак небяспекі, спецыяльнае памяшканне для захоўвання пажарных інструментаў. Другі паверх адводзіўся пад установы магістрата. Тут размяшчаліся зала рады, судовая зала, зала пасяджэнняў, архіў, скарбніца, кабінеты войта і Бурмістраў, а таксама захоўваўся гарадскі архіў з адміністрацыйнымі кнігамі і прывілеямі, дадзенымі гораду каралямі і Радзівіламі.

Падчас Паўночнай вайны ратуша гарэла (шведы спалілі і сам Нясвіж, і заадно яго Ратуш), яе адбудавалі ў 1752 г., ужо ў стылі барока. Тады ж перад ёй збудавалі» ламаную " каменную лесвіцу на каменных слупах, якая вяла з плошчы непасрэдна на другі паверх. Гандлёвыя рады былі падоўжаныя за ратушу, дзе злучаліся, акружаючы яе з трох бакоў і утвараючы замкнёны П-вобразны панадворак.

Вялікі пажар 1836 г. нанёс непапраўныя страты пабудове, асабліва пацярпелі памяшканні другога паверха. Агонь знішчыў праваслаўную царкву, каля 100 жылых дамоў, 44 крамы. Ратуша была моцна пашкоджана: цалкам згарэў увесь другі паверх і чатыры верхнія ярусы вежы. З палаючага будынка бурмістр горада ледзь паспеў вынесці»куфар з казённымі грашыма, прывілеямі і частка архіва". Вежа паменшылася з шасці да чатырох ярусаў. Менавіта з гэтага часу і да канца XIX ст. ратуша знаходзілася ў запушчаным стане. Рамонтныя работы вяліся з рознай ступенню інтэнсіўнасці амаль да заходу існавання Расійскай імперыі. З канца XIX ст. і да 1939 г.тут знаходзіліся Гарадская Дума, павятовы стараста, Паліцэйская і гарадская ўправы.

Пасля II Сусветнай вайны ў ратушы размясціўся раённы Дом культуры, пазней — Дом піянераў і школьнікаў, дзіцячая бібліятэка.

 З 1997 па 2004 гг.на помніку архітэктуры XVI-XVIII стст. гарадской ратушы праводзіліся рэстаўрацыйныя работы. У выніку, фасады будынка набылі сваё першапачатковае аблічча, адноўлены верхнія ярусы вежы, зноў (як і ў XVI ст.) вежу ўпрыгожылі гарадскі гадзіннік, інтэр'еры 2-га паверха рэканструяваны пад музейную экспазіцыю «гарадское самакіраванне Нясвіжа XVIII — першай паловы XIX стст.».  Работы праводзіліся за кошт сродкаў рэспубліканскага бюджэту.