Камянец. Белая вежа.

Гісторыя

У гістарычным артыкуле Галіцка-Валынскага летапісу за 1276 г. дадзены звесткі пра заснаванне Камянца валынскім князем Уладзімірам Васільковічам: « І потым уклаў Бог добрую думку ў сэрцы князю Уладзіміру, задумаўся ён, каб дзе-небудзь за Бярэсцем паставіць горад». Па загаду князя для пабудовы новага горада быў пасланы "градаруб" Олекса. Пад яго кіраўніцтвам быў збудаваны слуп камен вышынёй 17 сажняў. Падобны здзіўленню ўсім, хто бачыць на яго ». Часам будаўніцтва, на падставе Галіцка-Валынскага летапісу, прынята лічыць перыяд з 1276 па 1288 год.

У XIV стагоддзі вежа шмат разоў вытрымлівала набегі крыжакоў, штурмы войскаў польскіх і літоўскіх князёў. У XVII стагоддзі каля сцен Камянецкага замка разгортваліся бязлітасныя баі паміж войскамі Рэчы Паспалітай і Рускай дзяржавы (у 1661 годзе Камянец нават быў вызвалены ад выплаты падаткаў на 4 гады).

Вежа служыла складам і арсеналам - у ніжніх, самых халодных ярусах, захоўвалі правізію, у верхнім, побач з баявой пляцоўкай - зброя і боепрыпасы. Вольную прастору займалі байцы. Шмат набегаў вытрымала вежа, але пацярпела не ад воінаў, а ад марадзёраў, якія ў XIХ стагоддзі панадзіліся выломваць і даставаць з яе цэглу на гаспадарчыя патрэбы. З удасканаленнем тэхнікі вежа страціла сваё абарончае значэнне.

Рэшткі землянога вала і драўлянага замка канчаткова зніклі ў 1903 годзе, пры правядзенні рэстаўрацыйных і земляных работ. Вакол вежы быў зняты трохметровы пласт зямлі, у выніку чаго яе першы ярус, які раней памылкова лічылі падвалам, зноў апынуўся на паверхні. Тады ж былі разабраны скляпенні паміж першым і другім ярусамі і заменены драўлянымі бэлькамі. Вакол вежы быў насыпаны і абкладзены каменем земляны вал. У такім выглядзе помнік захаваўся да нашых дзён. У пачатку 1950-х гадоў вежу ўпершыню пабялілі, а падлогу выбрукавалі каменем. Рэстаўрацыйныя работы праводзіліся ў вежы таксама ў 1968—1973 і 1996—2003 гадах.

Архітэктура

Камянецкая вежа знаходзіцца на высокім узгорку, на левым беразе ракі Лясная, на ўскраіне горада Камянца (Брэсцкая вобласць). У плане вежа круглая (вышыня 29,4 м, вонкавы дыяметр 12,5 м, таўшчыня сцен 2,5 м). Унутры падзелена на 5 ярусаў (павярхоў). Над верхнім ярусам размешчаны купальны збор. З 5 яруса на верхнюю пляцоўку вядзе каменная лесвіца-ход, якая праходзіць у тоўшчы сцены. Вежа мае 14 зубцоў, у падставы якіх размешчана баявая пляцоўка.

Складзена з брукаватай цэглы цёмна-чырвонага і жаўтлявага колераў з характэрнымі даўгаватымі баразёнкамі ў ніжняй частцы. Мур "балтыйская" - два "лыжка" паслядоўна чаргуюцца з адным "штуршком".

Музей

Агульны экспазіцыйны пляц музея - 313,2 м2. У экспазіцыі, размешчанай у 5 залах на 5 ярусах вежы, налічваецца 335 экспанатаў.

На 1-м ярусе прадстаўлены рэканструкцыя эпізоду жыцця вежы ў канцы XIII стагоддзя і трыпціх "Будаўніцтва Камянецкай вежы", выкананы мастаком Н. І. Гуршчанкавым.

2-і ярус музея прысвечаны археалагічнаму вывучэнню г. Камянца і Камянецкага раёна. Тут можна пазнаёміцца з археалагічнымі знаходкамі з курганных могільнікаў дрыгавічоў X стагоддзя (скроневыя кольцы, шкляныя пацеры, ганчарныя вырабы і інш.), прадметамі з гарадзішча Камянец (фрагменты ганчарнага посуду, вырабы з жалеза), убачыць макет-план Камянца і Камянецкай вежы канца XIII - пачатку XIV стагоддзя.

3-ці ярус вежы расказвае пра палітычнае, эканамічнае, культурнае жыццё Камянца ў складзе Вялікага Княства Літоўскага (XIV–XVII стст.). Археалагічныя знаходкі, прадстаўленыя тут, сведчаць аб развіцці ў горадзе гандлю, рамяства, палявання. Асаблівую цікавасць выклікаюць бронзавы ромбашчытковы пярсцёнак канца XIII стагоддзя з гарадзішча Камянец, партрэтная кафля сярэдзіны XVI стагоддзя-эпохі італьянскага Адраджэння — знаходка вельмі рэдкая для Беларусі. Яшчэ адна ўнікальная знаходка XII ст. — крыж-энкалпіён, які служыў для захоўвання мошчаў святых.

4-ы ярус прысвечаны развіццю абарончага дойлідства Беларусі ў канцы XIII-пачатку XVII стст., этапам рэстаўрацыі вежы.

Зала 5-га яруса паказвае ваенную гісторыю Камянца і Камянецкай вежы. Сцянны роспіс мастака А. В. Пашкевіча адлюстроўвае аблогу горада крыжакамі ў 1378–1379 гг. Тут экспануюцца ўсходнеславянская і заходнееўрапейская зброя XIII–XIV стагоддзяў (мечы, дзіды, арбалеты, калчан са стрэламі для лука і арбалета) і воінскія даспехі (кальчуга, даспех лускаваты, наплечнік даспеха пласціністага, жалезны шлем). канца XIV стагоддзі.

На назіральнай пляцоўцы вежы праводзіцца аглядная экскурсія "Архітэктурныя помнікі г. Камянца". Амаль з 30-метровай вышыні можна ўбачыць жывапісную карціну сучаснага горада і яго наваколля.