Гродна. Свята-Пакроўскі кафедральны сабор.

У канцы XIX стагоддзя ў Гродне размяшчалася буйная групоўка войск Расійскай імператарскай арміі. Ваеннаслужачыя складалі да 40% ад агульнай колькасці жыхароў горада. У гэты час пачалося будаўніцтва Гродзенскай крэпасці. Гродна планавалася зрабіць адным з самых умацаваных гарадоў імперыі. У гарадской рысе будаваліся новыя казармы. Стала відавочным, што канцэнтрацыя войскаў будзе працягваць расці з часам. Ваенным ведамствам сталі рэгулярна выдзяляцца грошы на будаўніцтва гарнізонных храмаў. Дзякуючы гэтаму ў Расійскай імперыі назіраўся рост гарнізонных цэркваў. Такім чынам, у пачатку ХХ стагоддзя ў Гродне існаваў цэлы шэраг фактараў, якія садзейнічалі прыняццю рашэння аб будаўніцтве дастаткова ўмяшчальнай гарнізоннай царквы. Рашэнне аб будаўніцтве гродзенскага ваеннага сабора было прынята ў пачатку 1900 года. Для будучай ваеннай царквы быў выбраны ўчастак каля скрыжавання вуліц Мураўёўскай (Ажэшкі) і Кірачнай (Акадэмічнай).

Будаўніцтва гарнізоннага сабора пачалося ў 1904 годзе па праекце архітэктара М. Прозарава. Працамі кіраваў гродзенскі інжынер-капітан І. Савельеў. Да восені 1905 года былі ўзведзены сцены, зроблены перакрыцці і дах, устаноўлены купалы. Работы па ўзвядзенні сабора пераважна фінансаваліся Ваенным ведамствам. Істотную дапамогу ў будаўніцтве гарнізоннай царквы аказалі члены Гродзенскага Сафійскага брацтва. Сродкі, якія сабралі яны, пайшлі на ўнутранае ўладкаванне храма. Улетку 1907 гады на званіцы было ўсталявана дзевяць званоў. Самы вялікі звон важыў амаль пяць тон. Да пачатку восені гэтага года практычна ўсе будаўнічыя работы былі завершаны. Такім чынам, дзякуючы фінансаванню ваенным ведамствам з аднаго боку, а з другога боку, актыўнаму садзейнічанню членаў Сафійскага брацтва і праваслаўных жыхароў Гродна стала магчымым у такі кароткі тэрмін узвесці новую гарнізонную царкву. Храм быў асвечаны за дзень да свята Пакрова Прасвятой Багародзіцы 13 кастрычніка 1907 года біскупам Гродзенскім і Брэсцкім Міхаілам (Ермаковым) у прысутнасці вялікай колькасці мясцовых жыхароў, салдат і афіцэраў. У памяць аб гэтай падзеі была ўстаноўлена мемарыяльная дошка, якая захавалася да нашых дзён.

Стыль храма, як зараз вызначае яго сучасная літаратура – неаруская, псеўдаруская ці рэтраспектыўна-руская. Сабор уяўляе сабой трохнефны аб'ём з пяціграннай апсідай і бакавымі рызніцамі. На галоўным фасадзе знаходзіцца 10-метровая васьмігранная званіца з шатровым перакрыццем і макаўкай. Вышыня званіцы складае 39,5 метраў. Над алтарнай часткай невялікі чацвер з пяцікупалем. Рызніцы завершаны шатрамі з макаўкамі. Унутраная прастора падзелена на тры нефа, перакрытых плоскай столлю, па перыметры аперазана магутным карнізам.

У саборы знаходзіцца цудатворны спіс Казанскай іконы Божай Маці, якую падчас Першай сусветнай вайны хацелі эвакуіраваць углыб Расіі. Аднак, калі камісія па эвакуацыі духоўных каштоўнасцяў паспрабавала выявіць кіёт, у якім знаходзілася ікона, гэтага зрабіць не змаглі. Ключы ламаліся і нават спробы механічна адкрыць кіёт аказаліся беспаспяховымі, у выніку ікона засталася ў Гродне.

Шануецца мучанік немаўля Гаўрыіл Беластоцкі, чые мошчы знаходзіліся ў саборы з 1946 па 1992 год, а пасля былі ўрачыста перанесены ў кафедральны сабор Беластока. У храме засталася толькі часціца мошчаў, якая знаходзіцца ў асаблівым каўчэгу ля правага кліраса.

Каля левага кліраса знаходзіцца копія крыжа прападобнай Еўфрасінні Полацкай з часціцамі мошчаў беларускіх святых.

У Мікольскім прыдзеле храма знаходзіцца ікона свяціцеля Мікалая Цудатворца з часціцай яго мошчаў.