Гродна. Францысканскі касцёл і кляштар.

Францысканскі касцёл размяшчаецца на вуліцы Агародная, на супрацьлеглым ад гістарычнага цэнтра Гродна левым беразе Нёмана. Манастырскі комплекс уключае ў сябе касцёл, жылы корпус (сёння з'яўляецца адным з карпусоў Гарадской клінічнай бальніцы №2 г. Гродна) і вароты з агароджай, якія ўяўляюць сабой закрыты ўнутраны двор.

Датай заснавання францысканскага ордэна лічаць 1208 г. Стваральнікам яго быў Святы Францішак Асізскі. Манахі ордэна прапаведавалі аскетызм, жыццё ў беднасці, любоў і міласэрнасць да бліжняга. У Гродне францысканскіх манахаў запрасіў упіцкі стараста Яўстах Курч, які захапляўся ідэямі ахвярнасці. (Упіцкі павет - адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ВКЛ у XVI-XVIII стст.).

У 1635 г. Яўстахій і Сюзана Курч заснавалі драўляныя касцёл і кляштар францысканцаў. Праз чатыры гады польскі кароль і вялікі князь літоўскі Уладзіслаў IV Ваза пацвердзіў заснаванне святыні. У выніку польска-шведскай вайны, у 1659 г., касцёл быў разбураны. Праз год пачалося будаўніцтва мураванага касцёла і кляштара. У 1697 г. пры кляштары віленскім біскупам была створана парафія. У 1753 г. адбыўся пажар і манастырскі комплекс быў моцна пашкоджаны. Манахі-францысканцы заняліся аднаўленнем свайго касцёла і зрабілі яго яшчэ прыгажэйшым. З'явілася трохнефная базіліка са званіцай, якую дабудавалі з левага боку. У 1759 г. вежу зрабілі вышэй на 4 м і завяршылі малым шлемам у стылі ракако, на якім размясцілі пазалочаны крыж. На вежы, якая выконвала ролю званіцы, у 1799 г. віселі тры званы і гадзіннік. Увесь дах каталіцкай царквы пакрылі чарапіцай.

Увесь храм, у тым ліку і галоўны алтар, былі прысвечаны Маці Божай Анёльскай. У каменнай алтарнай пліце можна было адрозніць два ярусы: знізу — дарахоўніца з прыгожымі вонкавымі ўпрыгожваннямі, у сярэдзіне — цалкам пазалочаныя. Над дарахоўніцай у цэнтры была прадстаўлена сцэна каранацыі Маці Божай у асяроддзі анёлаў. У верхнім ярусе - сцэна стыгматызацыі святога Францішка. У бакавых нефах было пастаўлена 8 алтароў, прысвечаных Прасвятой Дзеве Марыі, Укрыжаванаму Езусу (барэльеф), св. Банавентуры, св. Францішку, св. Антонію, св. Юзафу, Любаснаму Найсвяцейшай Панны Марыі; Балеснай Маці Божай (барэльеф) і св. Міхаілу Архангелу.

Храм упрыгожвалі багатыя ляпныя дэкарацыі, скульптуры і арнаменты, якія пакрываюць калоны, сцены і скляпенні. На сценах святыні знаходзілася 9 ікон, на якіх былі прадстаўлены дабрадзеі манастыра і касцёла з іх сем'ямі і заслужаныя манахі-францысканцы. У барочным стылі ўпрыгожаны таксама арганны комплекс, дзе ў 1750 годзе з'явіўся 12-галосы арган. Дапамагла яго набыць вядомая мецэнатка Канстанцыя Міхаліна Лазавая. Цяпер гэта самы стары орган у Беларусі.

У 1864 годзе ў будынку францысканскага кляштара быў створаны астрог для ксяндзоў і манахаў за іх патрыятычную дзейнасць і за іншыя правіны ў адносінах да савецкіх уладаў. Функцыянаванне турмы ў манастыры працягвалася да 1919 г., калі ў ім засталося толькі трое сасланых ксяндзоў. Францысканцы вярнуліся ў Гродна ў 1919 г., і кляштар зноў стаў дзейным.